Wraz z nowelizacją Kodeksu pracy z dnia 26 kwietnia 2023 roku w Polsce zaczęto wdrażać dwie unijne dyrektywy – tzw. dyrektywę rodzicielską oraz work-life balance. Najważniejsze zmiany dotyczą wydłużenia urlopu rodzicielskiego. Według nowych przepisów jego wymiar będzie liczony łącznie dla obojga opiekunów, przy czym każdy z rodziców otrzyma prawo do wyłącznego wykorzystania 9 tygodni urlopu i prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców. Co jeszcze niesie ze sobą nowelizacja?
Nowy wymiar urlopu rodzicielskiego
Bycie rodzicem nazywane jest często „drugim etatem”. W ostatnim czasie dużo się mówi się o równowadze między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Wraz ze zmianą art. 1821a § 1 Kodeksu pracy oboje rodziców dziecka ma prawo do urlopu rodzicielskiego w łącznym wymiarze do 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy pojedynczym porodzie oraz 43 tygodni – w przypadku porodu mnogiego. Ponadto każdy z opiekunów otrzymuje indywidualne prawo do 9 tygodni, których nie będzie mógł przenieść na drugiego z rodziców.
– Celem zmian jest wydłużenie urlopu i nadanie jego odrębności dla każdego z rodziców. Do tej pory w większości przypadków to matki wykorzystywały cały ten okres w celu sprawowania opieki nad dzieckiem – tłumaczy Małgorzata Parzych, Starszy specjalista ds. administracji personalnej i legalizacji zatrudnienia cudzoziemców, Grafton Recruitment.
Oprócz tego pracownicy, których dziecko ma zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu powstałe w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, są uprawnieni do dodatkowego wydłużenia urlopu rodzicielskiego o 24 tygodnie. Warto jednak pamiętać, że gdy zostanie on przedłużony odpowiednio do 65 lub 67 tygodni, to w dalszym ciągu 9 tygodni z tego okresu przysługuje na wyłączność jednemu z rodziców.
Zmiany również w zasiłku
Zmiany w urlopach rodzicielskich dotyczą również aspektu płacowego, czyli wysokości zasiłku, jaki przysługuje pracownikowi za okres tego urlopu. Po wejściu w życie nowych przepisów wysokość zasiłku za czas urlopu rodzicielskiego wyniesie 70% lub 81,5% za urlop w pełnym wymiarze (tzw. długi wniosek). Drugie rozwiązanie będzie stosowane, jeśli w ciągu 21 dni po porodzie matka złoży wniosek do ZUS-u lub pracodawcy o wypłacenie jej zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Wtedy jednak za dodatkowe 9 tygodni urlopu przysługującego drugiemu rodzicowi zasiłek będzie wypłacony w wysokości 70% wynagrodzenia.
Dotychczas wysokość zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu rodzicielskiego wynosiła 100% za okres 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 8 tygodni w przypadku ciąży mnogiej, a za pozostałą część wypłacane było 60% świadczenia. Pracownik mógł też zdecydować się pobierać za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego 80% zasiłku.
Elastyczne formy zatrudnienia dla rodziców dzieci do lat 8
Na podstawie nowych regulacji, każdy pracownik wychowujący dziecko do 8 roku życia może złożyć wniosek o elastyczną organizację pracy. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że jeśli dane uprawnienie przysługuje obojgu rodzicom, muszą oni zdecydować, który z nich będzie z niego korzystał.
– Zgodnie z nowymi przepisami rodzice w ramach elastycznej organizacji pracy mogą korzystać m.in. z pracy zdalnej, systemu skróconego tygodnia czy indywidualnego rozkładu czasu pracy. Żeby skorzystać z uprawnienia, pracownik powinien złożyć wniosek w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. Pracodawca może odmówić m.in. z uwagi na brak możliwości wykonywania przez pracownika pracy zdalnej. Jest on wówczas zobowiązany poinformować pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej o przyczynie odmowy w ciągu 7 dni – tłumaczy Małgorzata Parzych, Starszy specjalista ds. administracji personalnej i legalizacji zatrudnienia cudzoziemców, Grafton Recruitment.
Odrzucenie wniosku oparte może być także na niezgodności z prawem wnioskowanego rozwiązania. Tak będzie wówczas, gdy wskazana we wniosku organizacja pracy prowadziłaby do naruszania przepisów, np. wniosek o indywidualny rozkład czasu pracy z pracą w każdą niedzielę, co byłoby naruszeniem art. 151(12) k.p. Zgodnie ze zmianami w ustawie pracodawca naruszający przepisy o elastycznej organizacji pracy podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Naruszeniem przepisów byłoby m.in. niezachowanie terminu odpowiedzi na wniosek.
Nowe dodatkowe uprawnienia dla rodziców
Pracownicy zyskali także prawo do kolejnego rodzaju urlopu. tj. bezpłatnego urlopu w nowym art. 173 k.p. Zgodnie z tym zapisem pracownik ma prawo do wspomnianego urlopu w celu wsparcia osoby będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym z poważnych względów medycznych. Wymiar urlopu opiekuńczego to 5 dni w roku kalendarzowym. Udziela się go na wniosek pracownika najpóźniej na jeden dzień przed planowanym rozpoczęciem. Okres urlopu opiekuńczego jest wliczany do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Kolejnym uprawnieniem wprowadzonym 26 kwietnia br. jest prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą, lub wypadkiem przy zachowaniu prawa do połowy wynagrodzenia za pracę. Wniosek powinien być złożony najpóźniej w dniu wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym.
Jaki jest cel nowych rozwiązań?
Dyrektywa unijna ma być ułatwieniem w osiągnięciu celu, jakim jest wyrównywanie nierówności między kobietami a mężczyznami w obszarze równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
– Aktualizacja przepisów w ramach dyrektywy work-life balance ma pozwolić na większe wspieranie pracowników-rodziców w prawie do korzystania z uprawnień rodzicielskich i ich pełne zaangażowanie w życie rodzinne. Obecnie główny ciężar rodzicielstwa, szczególnie w początkowym okresie życia dziecka, spoczywa na kobiecie. Nowe rozwiązania w obszarze urlopu rodzicielskiego, które przede wszystkim będą dotyczyć ojców, mają na celu przerzucenie części obowiązków związanych z opieką nad dziećmi na drugiego z rodziców, który zwykle z tego uprawnienia nie korzystał – podsumowuje Małgorzata Parzych, Starszy specjalista ds. administracji personalnej i legalizacji zatrudnienia cudzoziemców, Grafton Recruitment.
***
Grafton Recruitment to międzynarodowa firma rekrutacyjna działająca od 1982 roku, specjalizująca się w rekrutacjach na stanowiska specjalistyczne, kierownicze średniego i wyższego szczebla. Poprzez sieć lokalnych oddziałów w największych polskich miastach wspiera firmy i kandydatów w rekrutacjach w obszarze pracy stałej i tymczasowej, outsourcingu, IT contractingu i RPO. Wachlarz usług dopełnia doradztwo inwestycyjne i doradztwo HR, analizy i raporty rynkowe. Grafton Recruitment jest też wyłącznym dostawcą narzędzi Thomas International w Polsce. Od 2018 roku jest częścią Gi Group Holding, międzynarodowej agencji pracy należącej do czołówki światowych liderów branży rozwiązań rekrutacyjnych. Grupa posiada biura w 57 krajach w Europie, Azji, Afryce i Amerykach.
Źródło informacji i zdjęcia w tekście: materiały prasowe. Zdjęcie ilustracyjne – fot. Shutterstock.
