Czynności komornicze z VAT

Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) czynności komornicze podlegają opodatkowaniu VAT. Z prostego powodu. Komornik, dokonując czynności komorniczych, staje się podatnikiem VAT, bo prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu systemu VAT. Takie stwierdzenie Trybunału wpłynęło na zmianę stanowiska ministra finansów. Dotąd komornicy sądowi nie byli uznawani za podatników VAT, a jedynie za funkcjonariuszy władzy publicznej i w konsekwencji nie płacili tego podatku od wykonywanych przez siebie czynności, w szczególności egzekucyjnych.
Na czym polega działalność komorników
Działalność komorników reguluje ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Komornik jest zatem funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Ustawa określa go jako podmiot uprawniony do wykonywania czynności egzekucyjnych w sprawach cywilnych, a ponadto innych czynności przekazanych na podstawie odrębnych przepisów. Z art. 2 ust. 3 ww. ustawy wynika, że komornikom powierzono w szczególności następujące zadania:
1)   wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń;
2)   wykonywanie innych tytułów wykonawczych wydanych na podstawie odrębnych przepisów oraz tytułów egzekucyjnych, które zgodnie z odrębnymi przepisami podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności;
3)   sporządzanie protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia na zarządzenie sądu lub prokuratora.
Czynności te komornik wykonuje osobiście i na własny rachunek. Za czynności egzekucyjne komornik pobiera opłaty egzekucyjne. Koszty działalności egzekucyjnej pokrywa z uzyskanych opłat egzekucyjnych, a dodatkowo należy się mu zwrot wydatków gotówkowych poniesionych w toku egzekucji.  Na pokrycie wydatków komornik może żądać zaliczki od wierzyciela lub innego uczestnika postępowania, który wniósł o dokonanie czynności komorniczej.
Komornicy nie są częścią administracji publicznej
Czy komornik, wykonując swoje czynności, może być uznany za organ władzy publicznej, który nie występuje w charakterze podatnika VAT? Pozytywnej odpowiedzi na to pytanie udzielał dotąd minister finansów, powołując się na przepis art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem nie uznaje się za podatnika VAT organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy. Z orzecznictwa TSUE wynika jednak, że działalność komornika sądowego nie jest zwolniona z podatku od wartości dodanej. Gdyby nawet w ramach wykonywania swojej funkcji dokonywał on czynności należących do uprawnień władzy publicznej, to wykonywałby on działalność nie jako podmiot prawa publicznego. Komornik nie jest bowiem włączony w strukturę administracji publicznej. Prowadzi samodzielną działalności gospodarczą w ramach wolnego zawodu, a w związku z tym nie przysługuje mu zwolnienie od VAT. Komornicy w ocenie Trybunału świadczą usługi nie tylko na rzecz organów władzy, ale także na rzecz osób trzecich. To jest wystarczającym powodem do objęcia ich VAT.
Działalność gospodarcza, komornik i VAT
Działalność gospodarcza w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT to wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych dla celów zarobkowych. Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Każdy komornik zatem prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT i powinien odprowadzać ten podatek.
Skutki opodatkowania VAT działalności komorników
Czynności komornicze będą najprawdopodobniej opodatkowane podstawową, tj. 23-proc. stawką VAT. Wpłynie to na wzrost ceny usług komorniczych. Poza obciążeniem podatkowym, komornicy będą mieli dodatkowe obowiązki dokumentacyjne – obowiązek wystawienia i ewidencjonowania faktur wystawianych za wykonane usługi. Ponadto w przypadku usług komorniczych świadczonych na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, najprawdopodobniej będą musieli prowadzić ewidencję obrotu i podatku VAT za pomocą kas rejestrujących. Jeśli czynności komornika sądowego nie zostaną wprost wymienione w rozporządzeniu określającym zwolnienie z obowiązku korzystania z kas rejestrujących lub też gdy komornik przekroczy limit obrotów zwalniających z obowiązku prowadzenia kasy, to będzie on zobowiązany do zainstalowania kasy rejestrującej.
Czynności komornicze a moment powstania obowiązku podatkowego
Istotne dla komorników jest to, że obowiązek podatkowy VAT będzie odmienny od ogólnych zasad, które uznają powstanie obowiązku podatkowego z chwilą wykonania usługi. Minister finansów przygotował projekt rozporządzenia w sprawie późniejszego terminu powstania obowiązku podatkowego, które wejdzie w życie 1 października 2015 r. Rozporządzenie to dotyczy właśnie komorników. W przypadku wykonywania czynności egzekucyjnych przez komornika sądowego obowiązek podatkowy VAT powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.   
Podstawa prawna: Interpretacja ogólna ministra finansów z 9 czerwca 2015 r. w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez komorników sądowych (nr PT1.050.1.2015.LJU.19; opubl. Dz.Urz. MF z 2015 r.,  poz. 41).
Autorka jest doradcą podatkowym