Świat się zmienia, każdy chce żyć swoim życiem i nie tylko chodzi tutaj o pojedyncze osoby, ale o całe narody. Demokratyczne wartości wolności wypowiedzi i swobody życia, o które w tej chwili z rosyjskim najeźdźcom walczy Ukraina, znajdują również swoje odzwierciedlenie w regionie euroazjatyckim, gdzie Państwa aktywizują swoje idee niepodległości zgodnie z realiami historycznymi, geograficznymi i politycznymi. Chcą być pełnymi gospodarzami u siebie, chcą żyć w pełnej swobodzie, tak jak im podpowiada ich własna historia, kultura.
A to można osiągnąć poprzez realizację długiego i bardzo trudnego procesu demokratyzacji. Tutaj wyróżnia się determinacja władz Kazachstanu, które już realizują ten program w ramach ruchu Nowego Kazachstanu i przeprowadzają reformy niewątpliwie mające ogromny wpływ na przyszłość regionu, a także dobrobyt, pokój i bezpieczeństwo narodu kazachskiego.
W ciągu już prawie 14 miesięcy od wydarzeń ze stycznia 2022 roku, kiedy to wybuchły sterowane przez przeciwników reform, zamieszki, system polityczny Kazachstanu uległ ogromnemu przeobrażeniu. W tym czasie odbyły się trzy kampanie wyborcze: referendum, wybory prezydenckie i odnowienie wyższej izby parlamentu. A teraz obędzie się czwarta – 19 marca przedterminowe wybory do niższej izby parlamentu – Mazhilis. W ten sposób zakończy się pierwszy, budujący pełne podstawy, proces demokratyzacji życia politycznego i społecznego.
Kazachstan potrzebuje przedterminowych wyborów na wszystkich szczeblach, aby przyciągnąć nowe twarze i świeże pomysły do polityki, zmienić skład kluczowych instytucji państwowych, uczynić go bardziej jednorodnym i reprezentatywnym. W tym celu system wyborczy, po raz pierwszy od 2004 r., przywrócił praktykę wyborów w okręgach większościowych. Na listach kandydatów znalazło się wiele osób publicznych i aktywistów, którzy wcześniej nie mieli nic wspólnego z polityką. Wśród nich są tacy, którzy otwarcie krytykują pewne inicjatywy obecnego rządu, którzy głośno wyrażają swoje demokratyczne żądania, niezależnie od swoich poglądów politycznych.
Zbliżające się wybory powinny pozwolić Kazachstanowi na stworzenie bardziej konkurencyjnego systemu wielopartyjnego, który jest niezbędny do rozwoju silnej i stabilnej demokracji, reprezentującej interesy różnych grup społecznych. Zmiana krajobrazu wyborczego i zwiększenie liczby partii politycznych doprowadzi bowiem do powstania bardziej reprezentatywnego i zróżnicowanego parlamentu, czyniąc go bardziej różnorodnym i wysoce konkurencyjnym. A to z kolei przyczyni się do poprawy jakości zarządzania i polityki publicznej w Kazachstanie, w tym w regularnym przekazywaniu, poprzez wyniki wyborów, władzy, co jest integralną cechą wszystkich demokratycznych państw.
Wybory Mazhilis odbędą się w zupełnie nowym środowisku politycznym: 70 procent deputowanych Mazhilis zostanie wybranych z list partyjnych, a 30 procent – z okręgów jednomandatowych. Kluczowe zmiany w nadchodzących wyborach to: zmniejszenie progu wyborczego dla partii z 7 do 5 procent oraz 30-procentowy udział kobiet, młodzieży i osób o specjalnych potrzebach, który został ustalony na listach partyjnych. Procedura rejestracji partii politycznych została również znacznie uproszczona, w wyniku czego w Kazachstanie zarejestrowano kilka nowych sił politycznych, które wprowadzają na swoje listy nowych, nieznanych dotychczas, niezależnych kandydatów.
Kazachstan wkracza w nową erę rozwoju, a wybory parlamentarne będą kolejnym tego etapem, nadając realną treść hasłu „silny prezydent – wpływowy parlament – odpowiedzialny rząd”.
Jednak z drugiej strony oczywiste jest, że to jest tylko kolejny etap w dążeniu do uzyskania statusu kraju w pełni demokratycznego. Cały proces musi być rozłożony w czasie i to z pobudek od Kazachów nie zawsze zależnych. Wiadomo bowiem, że transformacja polityczna realizowana w pośpiechu i narzucona odgórnie nie daje oczekiwanych rezultatów w średnim i długim okresie. Bowiem nie tylko elity polityczne, ale cały naród musi ją poznać i zaakceptować. A poza tym kraj funkcjonuje w pewnych układach z innymi, nie tylko sąsiednimi państwami, gdyż jest także elementem pewnych geopolitycznych układów, w tym imperialnych zapędów putinowskiej Rosji, potencjalnie stanowiącej także zagrożenie dla państw Azji Centralnej.
Dlatego budowanie demokratycznego porządku w regionie, wymaga czasu a także zaangażowania przywódców państw Azji Środkowej w przestrzeganiu międzynarodowych standardów wartości oraz zasad prawa międzynarodowego. I o tym też nie wolno zapominać.
Paweł K. Wojtowicz
