W tym miesiącu prezydent Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinping odwiedzi Kazachstan. Ta wizyta budzi wiele emocji, gdyż po raz pierwszy na kazachskiej ziemi spotka się on z Prezydentem Kasymem – Żomart Tokajewem po jego wyborze na ten urząd. Będzie to też wizyta w 30. rocznicę nawiązania wzajemnych stosunków dyplomatycznych i 20 rocznicę podpisania „Traktatu o dobrym sąsiedztwie, przyjaźni i współpracy” między oboma krajami.
Inną ważną kwestią, która sprawia, iż jest to bardzo ważne spotkanie jest obecna sytuacja polityczna i gospodarcza w świecie a szczególnie w Rosji, dotychczas najważniejszym partnerze ekonomicznym Kazachstanu. Także kazachski stosunek i ocena działań Rosji w Ukrainie jest niezależny, praktycznie niezgodny z oczekiwaniami Rosjan. Eksperci z dużym zainteresowaniem patrzą też na to, jak rozwinie się w najbliższym i dalszym, okresie kazachsko – chińska współpraca nie tylko gospodarcza, ale i w innych gałęziach i zauważają, że wizyta będzie stanowić bodziec do dalszego rozwoju kompleksowego partnerstwa strategicznego.
Ważne jest też, że w ostatnim czasie nastąpiło silne ożywienie kontaktów dwustronnych na najwyższym szczeblu. Dowodem na to jest poparcie Kierownictwa Chińskiej Republiki Ludowej dla działań stabilizujących wewnętrzną sytuację polityczną podczas wydarzeń „tragicznego stycznia” i reform z programu budowy „Nowego Kazachstanu”.
Dialog na szczeblu szefów państw i ministerstw spraw zagranicznych, ostatnio wyraźnie nasilił się poprzez bezpośrednie kontakty, regularną korespondencję i rozmowy telefoniczne. Zorganizowano wizytę Prezydenta Kazachstanu w Chinach oraz udział w wirtualnych szczytach przywódców „Azja Środkowa – Chiny” i BRICS+.
W lutym br przywódcy obu krajów postanowili „pogłębić wzajemne zaufanie polityczne, rozszerzyć współpracę na pełną skalę i rozwijać prawdziwe dobrosąsiedzkie stosunki”. Już widać tego efekty, strona chińska zajmuje kompromisowe stanowisko w sprawie inicjatywy przewodnictwa Kazachstanu w CICA i oficjalnie poparła przekształcenie tego Spotkania w organizację międzynarodową. Z kolei Kazachstan popiera ideę „jednych Chin” i uznaje Tajwan za integralną część terytorium ChRL.
Współpraca handlowa i gospodarcza między oboma krajami stopniowo powraca do wskaźników sprzed pandemii. Wznowiono funkcjonowanie wszystkich punktów kontrolnych na granicy, rozpoczęto eksport kazachskich towarów przez samochodowe punkty kontrolne. Tak więc powszechne, w czasie pandemii, blokady w ChRL miały ograniczony wpływ na dwustronny transport ładunków, którego wielkość za 5 miesięcy 2022 r. wyniosła 332 tys. TEU lub, inaczej licząc, 3218 pociągów (-7%). Dzięki opracowanemu, wspólnie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej, systemowi terminowego zwrotu kontenerów z Chin, odzyskano około 7 tysięcy kazachstańskich kontenerów. Rozwiązano kwestię zatorów na kolejowych punktach kontrolnych. Każdego dnia granicę przekracza średnio 12-14 pociągów, co odpowiada obecnym potrzebom i aktualnemu natężeniu ruchu.
O dynamice stosunków handlowych świadczą również dane statystyczne: według danych z Ministerstwa Finansów Republiki Kazachstanu w okresie styczeń-maj 2022 r. wielkość dwustronnego handlu wyniosła 8,8 mld USD. (+26,3%), eksport Kazachstanu wzrósł o 30,7% i osiągnął 5,1 mld USD, import Kazachstanu – 3,7 mld USD. (+20,4%).
Według chińskich służb celnych w tym samym okresie obroty handlowe między Rep.Kaz.-ChRL osiągnęły 11,5 mld USD. (+18,4%), gdzie eksport Kazachstanu wynosi 6,4 mld USD. (+41%), a import z Chin – 5,1 mld USD. (-1,6%).
Jeśli chodzi o współpracę przemysłową i inwestycyjną, w pierwszej połowie roku zlecono wspólną realizację dwóch projektów produkcji stalowych rur spawanych i obróbki kamienia naturalnego o łącznej wartości 120 milionów dolarów, uruchomiono realizację projektów budowy bazy logistycznej produkcji i farmy wiatrowej o mocy 156 MW na łączną kwotę 426 milionów dolarów.
Trwają prace nad poszerzeniem asortymentu kazachskich towarów przeznaczonych na eksport do Chin. Od końca czerwca 2022 r. 20 rodzajów kazachstańskich produktów rolnych ma pełny dostęp do rynku ChRL, akredytowano tam też w tym okresie 1046 przedsiębiorstw Republiki Kazachstanu.
Osiągnięto porozumienie w sprawie wznowienia regularnego ruchu pasażerskiego na trasie Ałmaty-Chengdu-Ałmaty (2 razy w tygodniu) i Ałmaty-Urumczi-Ałmaty (1 raz w ciągu 2 tygodni).
Współpraca energetyczna Kazachstanu i Chin aktywnie rozwija się. Widać to szczególnie w obszarach produkcji i eksportu kazachskiej i tranzytowej ropy naftowej oraz gazu do Chin, a także propagowaniu cywilnej energetyki jądrowej. Obecnie, przy udziale chińskich firm w Kazachstanie, realizowane i opracowywane są przemysłowe projekty energetyczne o łącznej wartości 2,997 mld USD oraz projekty w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł energii – za 772 mln USD.
Bardzo ważnym elementem nowej strategii współpracy wzajemnej jest nauka i kultura. Kwestia wzajemnego otwierania ośrodków kultury jest obecnie mocno promowana, podpisanie stosownej umowy spodziewane jest podczas najbliższej wizyty Xi Jinpinga w Kazachstanie. Ponadto opracowywana jest kwestia otwarcia filii Uniwersytetu Naukowo-Technicznego Chin na Uniwersytecie Technicznym w Pawłodarze im. Toraighyrova. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej wyraziło zgodę na kształcenie kazachstańskich studentów w 147 chińskich, najwyżej ocenianych, uniwersytetach i w specjalnościach pierwszej klasy. W celu stworzenia warunków do wjazdu studentów, zintensyfikowania wymiany międzyludzkiej i kontaktów biznesowych wznowiono wydawanie wiz ChRL obywatelom Republiki Kazachstanu w niektórych kategoriach, w tym imigrantom odwiedzającym krewnych w Chinach.
Już w tym roku akademickim Nanning Pedagogical University wraz z Euroazjatyckim Uniwersytetem Narodowym im. L.N. Gumilyova rozpocznie realizację wspólnego programu edukacyjnego z podwójnym dyplomem: studenci studiów licencjackich z obu krajów będą studiować przez dwa lata na każdej uczelni. Kazachowie otrzymają stypendia rządowe ChRL i otrzymają bezpłatnie pomoce naukowe w języku chińskim.
Rozważana jest kwestia tworzenia – na podstawie L.N. Gumilyov ENU „Lu Ban workshops” – wspólnych zawodowych i technicznych instytucji edukacyjnych, podobnych do tych, które działają przy pełnym finansowaniu strony chińskiej w 20 krajach świata. Jednym z kluczowych zadań takich warsztatów jest obsadzanie stanowisk przy dużych projektach infrastrukturalnych ChRL za granicą. Jednocześnie studenci mają możliwość dalszego studiowania w Chinach w obszarach zaawansowanych technologii.
Widać, że dzisiejsze stosunki między Kazachstanem i Chinami, obejmujące różne sektory polityki, gospodarki i kultury, są dowodem rozwoju wszechstronnej wzajemnie korzystnej obecnej współpracy między tymi państwami, a także jej rozwoju w przyszłości, o której wielokrotnie wspominali przywódcy dwóch sąsiednich krajów i która będzie jednym z najważniejszych elementów ich najbliższego spotkania w stolicy Kazachstanu.
Kazimierz Andrzejewski
