Przedawnienie niejednej osobie nasuwa bardzo przyjemne skojarzenia. Zwłaszcza tym, którzy marzą o pozbyciu się swojego zobowiązania w sposób inny niż przez jego spłatę. Używając języka prawniczego, przedawnienie pozwala dłużnikowi uchylić się od zaspokojenia roszczenia wierzyciela po upływie określonego czasu. Przedawnienie służy stabilizacji i pewności stosunków gospodarczych, likwidując niepewność sytuacji prawnej między wierzycielem a dłużnikiem, dla którego obowiązek spełnienia świadczenia po zbyt długim czasie byłby uciążliwy. Ma więc dyscyplinować wierzycieli, by dbali o swoje interesy i nie zwlekali z dochodzeniem roszczeń, oraz chronić interesy osób, które nie mogą udowodnić, że dług już spłaciły. Czasem bywa pokusą do nadużyć przez dłużników.
Moment przedawnienia
Z reguły udzielane przez banki kredyty przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym minął termin spłaty. Jeśli jednak bank dochodzi swojej należności już z wyroku sądowego, nakazu zapłaty czy ugody sądowej – termin przedawnienia wynosi 10 lat. Okres przedawnienia biegnie od chwili, gdy roszczenie stało się wymagalne, tzn. minął umówiony termin spłaty. Jeśli spłata miała odbywać się w ratach, wymagalność każdej z nich określa termin jej zapłaty i okres przedawnienia biegnie osobno dla każdej raty. Jeśli bank wypowiedział umowę kredytu (co może się zdarzyć, gdy kredytobiorca stracił zdolność kredytową lub nie dotrzymuje warunków umowy) całość niespłaconego zobowiązania staje się natychmiast wymagalna – wraz z upływem okresu wypowiedzenia. Termin przedawnienia biegnie od dnia, który bank wskazał jako dzień zapłaty całości kredytu w piśmie wypowiadającym umowę. Prawo bankowe przewiduje, że termin wypowiedzenia umowy kredytu nie może być krótszy niż 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy – 7 dni. Co ważne, strony umowy mogą w niej ustalić dłuższy termin wypowiedzenia, który jest wiążący. W przypadku kredytu odnawialnego (np. linia kredytowa w ROR) termin wypowiedzenia nie może być krótszy niż dwa miesiące. Najczęstszą przyczyną wypowiedzenia umowy kredytowej jest nieuregulowanie w terminie kilku rat. O tym, ile niespłaconych rat może stać się podstawą wypowiedzenia, decyduje odpowiedni zapis w umowie.
Przerwanie biegu terminu
Przedawnienie roszczeń związanych z kredytem nie jest jednak proste. Wierzyciele chętnie korzystają z prawnych możliwości przerwania biegu terminu przedawnienia. Termin przedawnie-nia kredytu zostaje przerwany, jeśli została podjęta jakakolwiek czynność przed sądem (także sądem polubownym) albo przed innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń kredytowych. Jeśli wierzyciel wniesie pozew do sądu, złoży wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej czy wezwie do próby ugodowej, zostaje przerwany bieg terminu przedawnienia. Przerywa go również wszczęcie mediacji oraz uznanie długu przez dłużnika (np. ugoda z kredytodawcą, prośba o rozłożenie zaległego kredytu na raty, a niekiedy nawet potwierdzenie salda kredytu przez dłużnika). Termin przedawnienia biegnie na nowo od momentu zakończenia postępowania sądowego lub egzekucyjnego, które go przerwały. Może się zdarzyć, że bieg terminu przedawnienia jednego roszczenia z kredytu zostanie wiele razy przerwany (np. przez ponowne wszczęcie egzekucji, gdy poprzednia została umorzona). Roszczenia z kredytu przedawnią się dopiero po upływie nieprzerwanego terminu trzyletniego.
Zarzut musi zgłosić dłużnik
Sądy nie uznają przedawnienia automatycznie. To na dłużniku spoczywa obowiązek zgłoszenia zarzutu przedawnienia w sytuacji, gdy wierzyciel wniósł przeciwko niemu pozew do sądu. Jeśli dłużnik nie skorzysta z tego prawa, sąd może zasądzić na rzecz wierzyciela zobowiązanie przedawnione.
Uwaga! Osoby, które celowo zmierzały do przedawnienia swych zobowiązań: unikały kontaktu z wierzycielem, ukrywały się, odwodziły wierzyciela od złożenia pozwu fałszywą obietnicą spłaty zadłużenia itp., nie zdołają skorzystać z ochrony w postaci przedawnienia długu.
Trzeba też wiedzieć, że w wielu sytuacjach wystąpienie przedawnienia nie jest oczywiste i o tym, czy nastąpiło, orzeka każdorazowo sąd, analizując konkretny przypadek. Istnieją wyroki sądu, w których stwierdzono, iż sam upływ terminu nie powoduje z mocy prawa przedawnienia. Dłużnik zobowiązany jest złożyć wierzycielowi oświadczenie o przedawnieniu. Dopiero te dwa czynniki – upływ terminu i stosowne oświadczenie złożone wierzycielowi – powodują przedawnienie zobowiązania. Warto więc, dbając o swoje interesy, złożyć takie oświadczenie wierzycielowi (najlepiej pisemne, żeby mieć dowód), jeszcze przed podniesieniem zarzutu przedawnienia. Co więcej, może się zdarzyć, że oświadczenie złożone np. pełnomocnikowi wierzyciela, nie zostanie uznane jako skuteczne. Zgodnie bowiem ze stanowiskami sądów, tylko jasne i niebudzące wątpliwości oświadczenie, z którym wierzyciel mógł się zapoznać, może skutkować przedawnieniem. Trzeba także pamiętać, że jeśli kredytobiorca spłaci w banku kredyt, który był przedawniony – nie ma prawa żądać zwrotu pieniędzy.
Kredyt nie wygasa
Przedawnionego kredytu nie można skutecznie dochodzić przed sądem ani przez komornika. Dłużnik nie musi go spłacać. Dług jednak nadal istnieje, jako zobowiązanie naturalne (pozbawione ochrony sądowej). Z tym że jego spłata zależy od dobrej woli dłużnika. Jeśli jej nie wykaże, wierzyciel może znacząco uprzykrzyć dłużnikowi życie. Choćby poprzez upublicznienie jego danych i informacji o długu w biurach informacji gospodarczej. Taki wpis może w przyszłości spowodować duże problemy z zaciągnięciem następnego kredytu oraz negatywnie wpłynąć na wizerunek dłużnika, jako potencjalnego kontrahenta. W BIG zarzut przedawnienia nie gra roli. On chroni dłużnika tylko przed sądem. Jeszcze większe nieprzyjemności mogą spotkać dłużnika, który nie spłacił swych zobowiązań, gdy wierzyciel sprzeda przedawniony dług firmie windykacyjnej, a ta będzie próbowała go ściągnąć, nie zawsze w sposób zgodny z prawem. W określonych sytuacjach kredytobiorca ma pełne prawo skorzystać z możliwości, jakie daje przedawnienie zobowiązania. Ale czy warto ponieść konsekwencje figurowania w rejestrach dłużników? Jak długo? Być może przez wiele lat. To zależy od dobrej woli wierzyciela.
TERMINY PRZEDAWNIENIA NIEKTÓRYCH INNYCH DŁUGÓW:
1 ROK – roszczenia wobec przewoźnika (umowy przewozu), roszczenia z tytułu przedwstępnej umowy sprzedaży, roszczenia z tytułu mandatu za jazdę bez ważnego biletu (od ostatniego dnia wyznaczonego na zapłatę kary)
2 LATA – roszczenia przedsiębiorcy wobec klienta z tytułu nieopłaconej faktury, roszczenia z tytułu umowy sprzedaży (od ostatniego dnia terminu zapłaty), roszczenia z tytułu umowy o dzieło (od dnia oddania dzieła), roszczenia z tytułu usług telekomunikacyjnych, debet na koncie (od określonej w umowie daty, w której debet należało spłacić)
3 LATA – roszczenia z tytułu zadłużenia na karcie kredytowej (od dnia wymagalności spłaty), mandat drogowy (od dnia uprawomocnienia się mandatu; dzień uprawomocnienia jest inny dla różnych mandatów: gotówkowych, kredytowych, zaocznych), zadłużenia z tytułu czynszu, zobowiązania z tytułu pożyczki (udzielonej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej), roszczenia alimentacyjne, roszczenia z umowy ubezpieczeniowej
5 LAT – należności wobec ZUS z tytułu nieopłaconych składek, powstałe po 2012 roku.
10 LAT – należności wobec ZUS z tytułu nieopłaconych składek, powstałe przed 2012 rokiem, roszczenia stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu lub innej instytucji powołanej do rozpoznawania spraw danego rodzaju, roszczenia stwierdzone orzeczeniem sądu polubownego, roszczenia stwierdzone ugodą zawartą przed sądem polubownym lub przed mediatorem i zatwierdzone przez sąd, zobowiązania z tytułu umowy pożyczki zawartej między osobami fizycznymi.
